مسجد کبود

معروف ترین مسجد تبریز

اسامی مختلف مسجد کبود

مسجد کبود تبریز به اسم “مسجد جهانشاه” هم شناخته می شه. مردم محلی به این مسجد به زبان خودشون میگن “گوی مسجید”. این زبان محلی خیلی جذابه. اگه برای دیدن مسجد بری حتماً از این مسئله اطلاع پیدا می کنی.

درباره تاریخچه مسجد کبود در بیشتر کتاب‌ های تاریخی متن هایی مختلف نوشته شده؛ اسم این مسجد رو در کتاب ها عمارت مظفری اسم گذاشتند. دلیلش این بوده که “ابو المظفر یعقوب بهادرخان” به این مسجد بسیار علاقه داشته.

همان طور هم که در ابتدای این مقاله اشاره شد، به علت معروفیت، نوع متفاوت و زیبایی معماری، نقاشی ها، رنگ کاشی ها و تزیینات قرار گرفته در این مکان، لقب یا اسم مسجد فیروزه جهان اسلام نیز با خود به یدک می کشد و در جهان با این اسم نیز شناخته می شود.

تاریخچه ساخت مسجد کبود

پیشینه تاریخی مسجد کبود تبریز به حدود سال ۸۷۰ بر می گرده. در همون سال، همسر جهانشاه که اسمش جان بیگم خاتون بوده، دستور ساخت این مسجد را داد. شخصی به نام ابوالمظفر جهانشاه بن قرا یوسف که متعلق به سلسله ترکمانان قراقویونلو بود، در ساخت این مسجد نقش داشته البته اسم این آدم متعلق به قرن ها پیشه!.

در همون زمان ها تبریز بسیار آباد و پر رونق بوده. در منابع این طور نوشتن که در نیمه اول قرن یازدهم هجری، تعدادی از جهانگردان معروف ترک عثمانی از این مسجد دیدن کردن.

نکته جالب این جاست که جهانگردان فرانسوی معروف مثل “تاورنیه” و “شاردون” هم در نیمه دوم قرن ۱۱، بعد از سفر به این شهر، مسجد کبود را از نزدیک مشاهده کردند و دربارش سفرنامه های جالبی نوشته اند.

در کتاب های تاریخی و سفرنامه ها درباره مسجد کبود، این طور نوشته شده:

” درگاه مسجد کبود بسیار بلندتر از طاق کسرا ساخته شده. این مسجد، یک بنا و یک مکان تاریخی که در نوع خودش بسیار منحصر به فرد و بی نظیره. مسجد کبود با کاشی های زیبا تزیین شده و گنبد های مرتفع داره. در منابع نوشته شده شیعیان به داخل مسجد کبود نمیرن اما چیزی درباره دلیل اون، هنوز به دست ما نرسیده!”

تو هم اگه به تماشای کاشی کاری، پلان و معماری مسجد های قدیمی علاقه داری یه سفر کوتاه به تبریز داشته باش و مسجد کبود را از نزدیک ببین؛ کاشی های رنگارنگ و نقاشی های جورواجور داخل مسجد طراحی شده. حواست باشه از دستشون ندی.

نکته جالب این جاست که جهانگردای فرانسوی به تماشای مسجد کبود تبریز خیلی علاقه دارن. برای مثال، یکی دیگه از جهانگردهای فرانسوی به اسم مادام دیولافوا بعد از اینکه این مسجد را تماشا می کنه درباره اش مطلبی می نویسه؛ این جهانگرد فرانسوی اینطوری بیان کرده:

“ساختمان های باستانی زیادی در شهر تبریز وجود نداره اما همان تعداد که برای تماشا کردن وجود داره، خیلی زیبا و تحسین برانگیزه. من می تونم بهترین نمونه مکان های تاریخی در تبریز رو “مسجد کبود” اسم ببرم. این مسجد در قرن پانزدهم میلادی ساخته شده.”

بهتره که درباره مسجد کبود تبریز، چند جمله دیگه هم برات بگم. متاسفانه به دلیل یک زلزله، گنبد مسجد خراب شد و البته بخشی از دیوارهای مسجد هم فرو ریخت! اما قسمت بزرگ حیاط مسجد و طاق هایی که در دور تا دور مسجد ساخته شده بودن، هنوز هم سر پا و جذاب و دیدنیه. یه حوض بزرگ وسط مسجد هم وجود داره که برای وضو گرفتن استفاده می‌ شده. در کنارش هم گورستانی وجود داشته که اکنون تبدیل به موزه شده است.

دلیل این که چرا این مسجد در دوره جهان شاه قراقویونلو ساخت شد باید عرض کنم که جهانشاه به مذهب شیعه علاقه ‌مند شده بوده. و همان طور که در کتاب های تاریخی نوشته شده، ایشان به ائمه و خاندان نبوت، علاقه مشخصی داشته.

معماری مسجد کبود تبریز

مسجد کبود به شکل مربع ساخته شده و هر ضلعش 5/16 متره. به عنوان یکی از معروف ترین جاذبه های شهر تبریز، مسجد کبود چند تا ضمیمه داره. به طور مثال دبستان جهانشاه، موزه آذربایجان و موزه عصر آهن ( که قبلا گورستان بود) در کنار این ساختمان تاریخی مورد توجه مسافران قرار گرفته.

این دو مکان در سال ۱۳۳۷ ساخته شدن. هنوز هم مسافران از اونها دیدن می کنن. اگه برای بازدید موزه آذربایجان بری، حتماً بهت پیشنهاد می دن که موزه خانه مشروطه تبریز را هم تماشا کنی.

همونطور که قبلاً هم برات توضیح دادم، کاشی کاری های مسجد کبود شکوه و عظمت خاصی داره، بخصوص بعد از این که مرمت هایی بر روی آن ها انجام شد. بنای مسجد از آجر ساخته شده که البته گچکاری هم در اون به کار رفته.

شبستان مسجد، یه پناه برای مستمندان بوده و تقریباً کل ساختمان به شکل مربعی ساخته شده. کل فضای داخل مسجد، تزیینات زیبایی داره؛ البته از کاشی کاری برای کف مسجد هم استفاده شده بوده.

شبستان مسجد کبود به رواق ها راه داشته، البته این برای تمام قسمت ‌های مسجد دیده می شه. ارتفاع سقف ضربی اون ۱۲ متره و اندازه دهانه شبستان حدوداً ۱۷ متره؛ البته این اندازه برای قطر دهانه سقف، معرفی شده.

یکی از مهمترین دلیل هایی که باعث شده معماری مسجد کبود معروف بشه اینه که گنبد مسجد فقط روی چهار تا پایه مربعی شکل ساخته شده! این جمله به این معنیه که یک سازه مستحکم فقط روی یک مربع، پایه گذاری شده.

همین نوع معماری باعث شده بود که مسجد کبود در تبریز در قسمت های داخلیش، خیلی خیلی مورد توجه قرار بگیره. یعنی در واقع در همون قرن های گذشته که هنوز مسجد خراب نشده بود، معماری ساختمون در تموم اون سرزمین شناخته شده و منحصر به فرد بود.

سردر مسجد کبود خطای دید برای تو ایجاد می کنه! تو فکر می کنی ارتفاع این قسمت در دو طرف با هم فرق می کنه در حالی که این طور نیست! پایه های مسجد همگی با هم برابر هستن.

و این یکی دیگر از جذابیت های پلان معماری این مسجد است. و همان طور که اشاره شد در همه قسمت های مسجد کبود می تونی تزیینات زیبایی را مشاهده کنی که در زمان ساخت کم نظیر بوده است و بی جهت به آن لقب فیروزه جهان اسلام را نداده اند.

گلدسته های مسجد کبود

وقتی با تور تبریز فارا گشت به این شهر سفر کنی، در یکی از گشت های جاهای دیدنی به این مسجد می رسیم. در این دیدار متوجه می شوی که گلدسته ای وجود ندارد!. شاید سوال کنی که آیا این مسجد در زمان های گذشته نیز گلدسته داشته یا خیر؟

شاید هم با خودت بگی: ممکنه محل ساخت گلدسته ها در قسمت انتهای دیوار جلویی بوده باشه؛ در حالی که هیچ اثری اونجا نیز وجود نداره که نشون بده پایه ها یا پلکان های گلدسته تخریب شده. این مسله این مسجد را متفاوت تر و جذاب تر می کند.

البته این هم بگم که حتی اگه دو گلدسته مرتفع و پلکان های متنوع برای این مسجد ساخته می شد، باز هم چیزی از جذابیت معماری اون کم نمی کرد. برای همین وقتی که مسجد کبود را بازسازی کردن، هیچ گلدسته و مناره ای برای آن نساختند تا معماری آن حفظ شود.

چرا گنبد مسجد کبود تبریز خراب شد؟

این مسجد یک گنبد بسیار بزرگ و زیبا داشت ولی متاسفانه در زلزله ای که در شهر تبریز رخ داد کاملاً تخریب شد. در اثر همین زمین لرزه، محراب مرمر مسجد هم شکسته شد. این زمین‌ لرزه در سال ۱۱۹۳ هجری اتفاق افتاد. باعث تاسفه که این مسجد زیبا در اثر یه حادثه طبیعی از بین رفته.

البته این زمین لرزه فقط مسجد رو خراب نکرد؛ افراد زیادی نیز کشته شدند. اون طور که در منابع نوشته شده، زمین لرزه ۶ روز طول کشید و در هر روز ۴۰ بار زلزله اتفاق میوفتاد.

این زمین لرزه خیلی وحشتناک بود و البته در این اتفاق، حتی کوه ها هم شکاف برداشتن! خرابی های زمین لرزه به اندازه ‌ای بود که حاکم شهر دستور تخلیه شهر را داد و پس از این که بعد از چند روز اوضاع آروم تر شد، دوباره شهر تبریز رو با تلاش و غیرت از نو ساختند و کم کم تبدیل شه به تبریز کنونی.

درباره کاشی کاری های مسجد کبود تبریز بیشتر بدان

خب! تا این جای بحث از دلیل ساخت مسجد کبود و یک سیر تاریخی، اطلاعات پیدا کردی اما حالا در این قسمت می خوام درباره جنبه‌ های هنری مسجد صحبت کنم. در مسجد کبود، کاشی کاری های بسیار زیبایی به کار رفته و البته اسم ائمه اطهار و همچنین عبارت علی ولی الله هم روی کاشی کاری ها دیده می شه.

علاوه بر کاشی کاری های هنرمندانه، تو می تونی سنگفرش هایی رو در کف مسجد ببینی که بسیار هنرمندانه در کنار هم چیده شده و البته جای تعجب که هنوز سالم هستند. قسمت مرکزی مسجد در بخش جنوبی دهلیز قرار گرفته. اگه به داخل شبستان بری، اطراف اون، سوره فتح نوشته شده که نشونه پیروزی های جهان شاه در دوره خودشه.

مسجد کبود هنوز هم به داشتن کاشی کاری های فیروزه ای شهرت داره. چیزی که با تماشای منظره اون ها، تصویری از دریا و آسمون در ذهن تو تداعی می شه، برای همین هم به آن مسجد فیروزه ای یا آبی می گویند. در لابلای این اثرهای هنری، بعضی از کاشیکاری ها هم که به رنگ سیاه و سفید هستند را مشاهده خواهی کرد.

سردر مسجد، کاشی کاری های معرق داره و کتیبه هایی که با خط ثلث روش نوشتن، دیده می شه. البته چند تابلو به خط کوفی که سوره های قرآن رو هم نشون میده، در این مسجد وجود داره.

هنرمند کاشی ‌کار، ذوق و سلیقه هنری خودش رو برای کاشی کاری به کار گرفته. این ظرافت ها رو می تونی در تموم قسمت های مسجد کبود از نزدیک تماشا کنی. نقش های اسلیمی که جزو هنرهای تزیینی برای مسجدها بودن هم در این مسجد وجود دارن.

بعد از سال ۵۵، این مسجد چندان بازسازی نشد! فقط بعضی از مرمت ها در کاشی کاری ها و کتیبه نویسی ها در سال ۷۷ برای مسجد کبود تبریز اجرا شد و البته متأسفانه این کارها هم خیلی زود به حال خودش رها شد!.

با همه این احوال، مردم تبریز که به تاریخ فرهنگی و هنری خود علاقمند هستند، بازدید از این مسجد را در کنار تفریح در مجموعه ائل گلی در برنامه های گردشی خود گنجانده اند تا علاوه بر سیاحت، یادی هم از تاریخ پر افتخار شهر خود داشته باشند.

آدرس مسجد کبود تبریز:

تبریز، میدان ساعت، بلوار امام.

ساعات بازدید از مسجد فیروزه:

این مسجد اکثر مواقع از ساعت 9:00 الی 19:00 پذیرای مسافران و بازدید کنندگان است.

نقشه و آدرس مسجد کبود در گوگل مپ

وقتی با آژانس مسافرتی فارا گشت تماس می گیری؛ همکاران ما به تمامیه سوالات شما درباره مسجد کبود تبریز، مدت زمان سفر به تبریز، امکانات و درجه هتل های پکیج تور تبریز فارا گشت ارزان عادی یا تور تبریز نوروز و خدمات گشت ها و بهترین راهکارها پاسخ می دهند پس خیالت راحت باشد.

پاسخگویی به همه شما عزیزان یکی از وظایف مورد علاقهٔ ماست. پس برای دریافت اطلاعات بیشتر و زمان و شرایط رزرو تور می توانی با شماره تلفن های زیر تماس حاصل فرمایی.

تورهای پیشنهادی: