یخچال خشتی میبد یکی از جاهای دیدنی استان یزده. البته این یخچال در شهر میبد یزد قرار گرفته و شهرت و آوازه اون در تمام ایران پیچیده.
وقتی که صحبت از سفر به استان یزد به میان میاد، به جاذبه های گردشگری شهر یزد متمرکز می شی. ولی باید بدونی که تموم شهرهای استان یزد هر کدوم برای خودشون جاذبه های دیدنی دارن. شهر یزد و تموم شهرستان های اطراف در یک منطقه کویری قرار گرفتن، بنابراین میشه انتظار داشته باشی که جاهای دیدنی این استان، بیشتر جنبه تاریخی و باستانی داره و قدمت هر کدومش به چندین قرن پیش بر می گرده. یکی از جاهای دیدنی شهر میبد، همین یخچال خشتی میبده.
برای یک گردشگری جذاب در دل کویر اگه با من در تیم تحقیقاتی فارا گشت همراه باشی تا سفر کوتاهی به شهر میبد داشته باشیم، برات توضیح می دم که قدمت تاریخی یخدان یا یخچال خشتی میبد یزد چطوریه، معماری اون چطور ساخته شده و چرا تا این اندازه اهمیت داره.
یخچال خشتی میبد یزد یه جاذبه گردشگری خنک و گوارا
یخچال خشتی میبد کجاست؟
یخچال خشتی میبد یزد حدود ۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر یزد قرار گرفته. اگه برای تماشای شهر یزد می ری، سری به شهر میبد بزن و این یخچال را از نزدیک ببین. تمام گردشگرانی که میان به شهر یزد، از یخچال خشتی هم دیدن میکنن. نحوه ساخت و ساز این بنای خشتی به طور کامل با ساختمان ها و معماری قدیمی استان یزد در دل کویر، سازگاری داره.
شاید داری به این فکر می کنی که چطور می شه یک ساختمون در نقش یخچال عمل کنه؟ این سازه خشتی در گذشته چگونه می تونسته یخ درست کنه؟
تاریخچه یخچال خشتی یزد
یافته های باستان شناسی و بررسی هایی که درباره یخچال خشتی در یزد انجام شده نشون می ده که قدمت تاریخی این یخچال شگفت انگیز به دوره قبل از قاجاریه بر می گرده. برای قدمت اون، دوره صفویه را هم عنوان کردن. اینکه چرا چنین بنایی ساخته شده و دقیقاً چه کاربردی داشته، مواردیه که در ادامه این مطلب برات توضیح میدم.
این یخچال خشتی همونطور که از اسمش می شه متوجه بشی از خشت و گل ساخته شده. به نظرت آیا واقعاً در این مکان یخ درست می شده؟
معماری یخچال خشتی میبد یزد چطوریه؟
اگر بخوام به طور کلی معماری و پلان یخچال میبد یزد را معرفی کنم، باید به سه دسته اصلی تقسیم بندیش کنم؛ یک سازه قدیمی که شامل یک دیوار بلند و بزرگ است؛ یک حوضچه تولید یخ و یک مخزن نگهداری یخ.
وقتی به معماری این یخچال خشتی قدیمی نگاه می کنی متوجه دیوار بلند و بزرگ می شی. اینکه چرا ارتفاع این دیوار تا این اندازه بلند بوده دقیقاً به این علته که از تابش نور خورشید به حوضچه اصلی که برای تهیه یخ استفاده می شده، جلوگیری کنه. این دیوار بلند، یک سایه مداوم در طول روز ایجاد می کرده که بر روی حوضچه می افتاده، بنابراین وقتی که یخ ها تشکیل می شدن، در اثر تابش نور خورشید، آب نمی شدن. خوبه بدونی که این دیوار بلند، بسیار محکمه.
فکر می کنم تا این جای مطلب خیلی تعجب کردی، چون یک معماری را دارم بهت معرفی می کنم که درست در یک منطقه کویری گرم و خشک قرار گرفته، که برای درست کردن یخ و استفاده از اون در تابستان استفاده می شده! شگفت انگیزه.
چطور می شه در منطقه گرم و خشک، یک معماری خشتی ساخته بشه و از اون در گذشته برای درست کردن یخ استفاده کرد؟ چه طور این فکر به نظر مردم منطقه رسیده و از همه مهم تر اینکه چرا تولید یخ در زمان های قدیم تا این اندازه اهمیت داشته؟ جواب این سوال ها را در ادامه حتماً برات توضیح می دم.
یکی دیگر از قسمت های یخچال خشتی میبد یزد، حوضچه تولید یخه. حوضچه تولید یخ، یک گودال مستطیل شکل بوده که عمقش حدود نیم متره. داخل این گودال آب جمع شده و از آن برای تهیه یخ استفاده می کردن. برای اینکه آب در داخل این گودال جمع بشه از آب قنات استفاده می شده که توسط کانال هایی به سمت حوضچه راه پیدا می کرده، درست مثل سرداب های قدیمی. برخی از منابع گفتن آب قنات برای تهیه یخ در فصل زمستان به این سمت هدایت می شده و پس از اینکه یخ تولید می شد، برای استفاده در فصل تابستون نگهداری می شده.
قسمت سوم که در این یخچال خشتی می بینی، یک مخزن دایره ای شکل بسیار عمیق هست که بهش میگفتند مخزن یخ. این گودال معمولاً پشت دیوار مرتفع ساخته می شده و یک ورودی به سمت حوضچه داشته. یخ هایی که در حوضچه یخ درست می شه، داخل مخزن یخ انبار می شد. شکل کلی این مخزن تقریباً شبیه به یک قیفه و پلکان هایی برای آن ساخته شده تا به راحتی امکان برداشتن یخ ها وجود داشته باشه.
حتماً این مسله به ذهنت می رسه یخ هایی را که داخل گودال می ریختن، آب می شده و داخل زمین فرو می رفته! اما در نهایت تعجب و شگفتی من بهت می گم این گودال روی یک زمین سخت ساخته شده که از نفوذ آب به زمین جلوگیری کنه. اگر چه این بنای خشتی جزو سازه های قدیمیه اما معماریش بسیار دقیق و حساب شده است.
اگر به تماشای معماری تاریخی یخچال خشتی میبد یزد بری، قطعاً شگفت زده می شی. متوجه می شی که در قدیم به چه جایی یخچال می گفتند. این سازه خشتی در نهایت ظرافت و هنرمندی ساخته شده و نشون می ده که مردم دوران صفویه تا چه اندازه دقیق و حرفه ای بودن.
چرا در گذشته ساخت یخچال خشتی انقدر اهمیت داشته؟
اگر برات بخوام توضیح بدم که چرا مردم دوران قدیم، یخچال های خشتی را می ساختن، بهتره که یه مقدمه ای درباره اهمیت استفاده از یخ رو برات شرح بدم:
در دوران قدیم، مثل دوران امروزی، بسیاری از خوراکی ها متداول نبوده. یخ هم یکی از همین کالاهایی بوده که به طور متداول وجود نداشته. بنابراین خیلی گرانبها بوده، به خصوص در فصل تابستان که از یخ برای خنک کردن استفاده می شده. جالبه بدونی که خرید و فروش یخ در زمان های قدیم مثل یک کالای گرانبها و خاص بوده که فقط ثروتمندان می تونستن داشته باشن. اون دسته از خانواده هایی که جزو ثروتمند های شهر بودن حتی مالک یخچال های خشتی می شدن که یخ تولید می کرده و آنها را به قیمت بالا می فروختند.
دلیل اینکه یخچال های قدیمی خشتی در دوران قدیم ساخته می شده، دقیقاً همین موضوع بوده. مردم در فصل زمستان یخ تولید می کردن و تا فصل تابستان، یخ ها رو نگه می داشتن و در زمان مناسب می فروختند.
البته بهت بگم یخچال های خشتی ایران که در قسمت های مختلف کشور به عنوان جاهای گردشگری، در حال حاضر می شناسی، در قدیم، کیفیت های مختلفی را برای تولید یخ، ایجاد می کردند. مثلاً در دوره هایی که به تازگی، نوشیدنی های خنک یا بستنی متداول شده بوده، اهمیت استفاده از یخ ها و نوع تولید و نگهداریش متفاوت تر و مهم تر بوده است. این مسله بقدری با اهمیت می باشد که یکی از دلایل طراحی موزه آب یزد، نشان دادن هنر معماری ایرانیان در طراحی قنات، سرداب و یخچال طبیعی است.
چگونه در گذشته یخ درست می کردند؟
در فصل زمستان، حوضچه های داخل یخچال خشتی میبد با استفاده از آب نهرها و قنات ها پر می شده. به دلیل سرمای زیاد هوا، این آب داخل حوضچه یخ می بسته. در طول هر شب، مجدداً آب قنات روی یخ های قبلی رو می گرفته و دوباره یخ می زده. اونقدر یخ بستن ادامه پیدا می کرده که تمام عمق حوضچه پر از یخ می شده. وقتی که حجم حوضچه پر میشه، با استفاده از ابزارها، یخ ها را قطعه قطعه می کردن و به سمت مخزن یخ می بردن تا بتونن در فصل تابستون، یخ ها را بفروشن. برای اینکه یخ ها داخل مخزن آب نشه، لابه لای قطعه های یخ را کاه یا گیاه های خشک قرار می دادن.
برای اینکه در فصل تابستان، یخ های تولید شده را نگهداری کنن، روی مخزن را مسدود می کردن تا یخ ها باقی بمونه و به این ترتیب بوده که یخ ها تا فصل تابستان آب نمی شدن و تا زمان استفاده همچنان داخل مخزن یخ مثل روز اولش باقی می موندن. به این ترتیب می شه هنر معماری و قدمت یخچال های قدیمی رو درک کرد و فهمید که در قدیم به چه جایی می گفتند یخچال یا یخدان و چگونه آب خنک و گوارا می نوشیدند.
اصول طراحی و معماری یخچال خشتی
خب! حالا که درباره یخچال خشتی میبد یزد اطلاعاتی را به دست آوردی، شاید بهتر باشه که نگاهی به اصول اصلی معماری این یخچال قدیمی و تاریخی داشته باشیم. به طور کلی، یخچال های خشتی یه قسمت گنبدی شکل دارن و آب اون برای تهیه یخ از کانال ها و قنات ها تامین می شده. در تمام یخچال های خشتی ایران از جمله یخچال خشتی میبد یه مخزن جدا برای نگهداری یخ ها هم در نظر گرفته می شده. به این ترتیب زمانی که در یک فصل، یخ تولید می شده، برای استفاده در یک فصل دیگر سال به راحتی می تونستن انبار کنن.
یکی دیگر از عواملی که باعث می شه بگیم یخچال خشتی میبد یک شاهکار معماریه، اینه که از خشت و گل برای ساخت کل بنا استفاده می شده. خشت و گل به عنوان یک عایق عمل میکنه؛ و هم مانع از ورود گرمای بیرون به داخل یخچال می شه و هم از خروج هوای خنک داخل یخچال به بیرون جلوگیری می کنه. برای ساخت یخچال های خشتی در یزد، پایه دیوارها و مخزن ها را از آجر و سنگ کار می کردن تا محکم باشه و بعداً قسمت های بالایی را از خشت و گل می ساختن.
تور گردشگری یزد و تماشای یخچال خشتی میبد
اگه تا الان تشویق شدی که یخچال خشتی میبد را از نزدیک ببینی، باید بهت بگم بهترین و ساده ترین راه اینه که تور یزد فارا گشت رو با قیمت ارزانی که داره رزرو کنی و یک گردش و تفریح در میان جاذبه های باستانی و تاریخی استان یزد داشته باشی. مظمئن باش که آژانس مسافرتی فارا گشت بهت کمک می کنه تا بتونی از سفرت لذت ببری.
برای اینکه از یخچال خشتی در یزد بازدید کنی، بجز روزهای تعطیل می تونی به اینجا مراجعه کنی و حدودا از ساعت ۸ صبح تا ۵ بعد از ظهر هم برای تماشا بازه. برای تماشای این اثر تاریخی باید بلیت ورودی تهیه کنی ولی در تور یزدگردی فارا گشت بعد از دیدار از زیارتگاه چک چک، تماشای این اثر تاریخی، برایت رایگان انجام می شود.
وقتی برای تماشای یخچال خشتی شهر میبد میری، درست در مقابل این بنای خشت و گلی قدیمی که عکس های زیادی در منابع بین المللی از آن گرفته شده است، کاروانسرای عباسی قرار گرفته که آن هم در نوع خودش منحصر به فرد و زیباست.
من مطمئنم که در سفر به یزد و شهر میبد، در این منطقه کویری، بهت خیلی خوش می گذره. توصیه می کنم عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب هم با خودت برداری. چون ممکنه آفتاب اونجا پوستت رو کمی اذیت کنه.
نقشه و آدرس یخچال خشتی میبد یزد در گوگل مپ
بناهای تاریخی مثل این یخچال یا خانه های تاریخی یزد از جاذبه های دیدنی این شهر هستند. یزد جاهای دیدنی فوق العاده زیبای زیادی دارد که با دیدن اونها لذت هر نوع سفری دو چندان می شود. اگر می خواهی بدونی که این شهر چه جاذبه های دیگه ای داره، صفحه وبلاگ تخصصی یزد رو که برات آماده کردیم می تونی ببینی. مطمئنا خوشت میاد:
تصمیم گرفتی بری به یزد و جذابیت های این شهر رو ببینی؟ مطمئنا یکی از دغدغه هات انتخاب محل اقامتی خواهد بود که قرار است شب را در آنجا استراحت کنی، این محل اقامت باید از نظر تمیزی، امکانات و قیمت مناسب سلیقه شما باشه. سلیقه شما چیه؟ صفحه بهترین هتلهای یزد کاملترین اطلاعات رو درباره هتل ها به شما میده تا بهترین انتخاب محل اقامت رو داشته باشی:
وقتی با آژانس تور مسافرتی فارا گشت تماس می گیری همکاران ما به تمامیه سوالات شما درباره یخچال خشتی میبد یزد، مدت زمان سفر به یزد، امکانات و درجه هتل های پکیج تور یزد ارزان عادی یا تور یزد نوروز و خدمات گشت ها و بهترین راهکارها پاسخ می دهند پس خیالت راحت باشد.
پاسخگویی به همه شما عزیزان یکی از وظایف مورد علاقهٔ ماست. پس برای دریافت اطلاعات بیشتر و زمان و شرایط رزرو تور می توانی با شماره تلفن های زیر تماس حاصل فرمایی.